اسرار باستانی کول فرح
سنگ‌نگاره‌های کول‌فرح یا سنگ‌نگاره‌های کول‌فره یا تنگه کول‌فرح (که با نام کتیبه‌های سنگی کول فرح در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است) چندین سنگ‌نگاره و نیایشگاه مربوط به دوره عیلامیان هستند، که در شهرستان ایذه، روستای کولِ فرح جای گرفته‌اند. قدمت این شش نقش برجسته متفاوت است، و در طی فاصله‌ی چند سده متوالی (احتمالا ۸-۶ پیش‌از میلاد، یعنی طی ۲۸۰۰-۲۶۰۰ سال پیش، قبل از پیدایش هخامنشیان) ساخته شده‌اند. این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۱] این مجموعه آثار باستانی، گواه مظاهر مختلفی از پیشرفت‌های تمدنی جامعه در دوره های مختلفی تا حوالی پیش از هخامنشیان هستند، و منشاء برخی سبک‌های مورد استفاده در تخت جمشید در آنها مشهود است. جنبه‌های مختلفی از پیشرفت‌های تمدنی همچون مراسم جمعیِ آئینی، پیشرفت‌های هنر موسیقی، فن‌آوری‌های نگارگری، نیایش، ساختار قدرت سیاسی، قدرت نظامی، و اقتدای آئینی به آثار قدیمی‌تر پیشینیان خودشان در آن روزگار را ترسیم می‌کند. کول فرح از آثار باستانی کلیدی ایران است که اطلاعات و جزئیات بی‌نظیری درباره آغاز تمدن، تمدن‌سازی در ایران[۲]، و سلسله‌ای از وقایع تاریخی مهم ارائه می‌دهد. متاسفانه اخیرا در معرض آسیب و تخریب توسط عده‌ای قرار گرفته‌است